Online Safety Tips

Kodi Cybersecurity ndi chiyani?

Cybersecurity ndi liwu lodziwika bwino laukadaulo, machitidwe ndi njira zomwe zimagwiritsidwa ntchito  kuteteza deta pa intaneti  kuchokera ku kupezeka kosaloledwa kapena kugwiritsidwa ntchito molakwika. Tsiku ndi tsiku, anthu amatenga nawo gawo pachitetezo cha pa intaneti akamatsatira malangizo achitetezo pa intaneti komanso njira zabwino kwambiri zachitetezo cha pa intaneti. Mugawoli, tikambirana zomwe tikutanthauza tikamanena cybersecurity, komanso chifukwa chake ndikofunikira. Tigawananso zazomwe zikuchitika pachitetezo cha pa intaneti komanso maupangiri osiyanasiyana osungira zinsinsi ndi chitetezo pa intaneti.

Chitetezo Paintaneti Ndi Ma Buzzwords Kuti Mudziwe
 

Zikafika pakuphunzira zachitetezo cha pa intaneti komanso chitetezo cha pa intaneti, zimatha kumva ngati ndikudutsa m'mawu ambiri aukadaulo. Pali mfundo zambiri zothandiza zokhudza chitetezo cha pa intaneti zomwe muyenera kuzidziwa, koma tikugawana mawu ochepa chabe odziwika bwino achitetezo pa intaneti:

• Kuphwanya kwa data Kuphwanya kwa data ndizochitika zilizonse zomwe zimapangitsa kuti zinsinsi zigawidwe, kubedwa kapena kutumizidwa mwanjira ina. Ozembetsa ndi obera nthawi zambiri amayang'ana mabizinesi ngati mabanki ndi ogulitsa akuluakulu kuti azitha kudziwa zambiri zandalama, koma kuphwanya kwa data kumatha kuchitika kulikonse. Kuti mudziwe zambiri za  poyankha kuphwanya kwa data , fufuzani zinthu izi.

• Malware Malware ndi mapulogalamu aliwonse oyipa omwe amalepheretsa kapena kusokoneza magwiridwe antchito a chipangizocho. Mapulogalamu ena a pulogalamu yaumbanda amalola wowononga kuti aziwongolera chipangizocho patali. Ogwiritsa ntchito amatha kupewa pulogalamu yaumbanda pogwiritsa ntchito pulogalamu ya antivayirasi ndikutsata njira zabwino zaukadaulo.

• Zosunga zobwezeretsera Kusunga zosunga zobwezeretsera kumatanthauza kusunga kopi ya data pa chipangizo china chosungira, monga chosungira chakunja. Anthu ambiri amagwiritsanso ntchito kusungirako mitambo kuti asunge zosunga zobwezeretsera pa intaneti.

• Kusungirako Mtambo "Mtambo" ndi njira chabe yolankhulirana ndi maukonde a pa intaneti ndi kusungirako. Kusungirako mitambo ndikosiyana ndi kosungirako komweko, komwe kumaphatikizapo hard drive ya kompyuta yanu. Mukasunga china chake pamtambo, chimangosungidwa pa seva imodzi yakutali yomwe ili padziko lonse lapansi.

Chifukwa Chiyani Cybersecurity Ndi Yofunika?

​

Moyo wamakono umagwirizana kwambiri ndi intaneti. Pafupifupi ntchito iliyonse yatsiku ndi tsiku tsopano ili ndi mwayi wophatikizana pa intaneti, ndipo aliyense ali ndi zida zingapo, kuphatikiza ma laputopu, mafoni, mapiritsi, mawotchi anzeru, ma TV anzeru ndi zina zambiri. Mukakhala ndi maakaunti ndi zida zambiri pa intaneti, m'pamenenso zigawenga zimatha kupeza zidziwitso zanu ndikugwiritsa ntchito mwayi wanu.

Chitetezo cha pa intaneti ndichofunika mosasamala kanthu za msinkhu wanu kapena moyo wanu, koma pali zodetsa nkhawa zamagulu ena omwe ali pachiwopsezo monga ana, achinyamata ndi akuluakulu.

​

Chitetezo cha Paintaneti Kwa Ana

​

Makolo, gawoli ndi lanu. Ngati muli ndi ana a msinkhu uliwonse, muyenera njira yotetezera ana anu pa intaneti. Intaneti ikhoza kukhala chida chachikulu chophunzirira ndi zosangalatsa, koma ana azingoyang'ana zithunzi, makanema ndi chidziwitso chogwirizana ndi msinkhu wake.

Ulamuliro wa makolo ndi zosefera zomwe zili mkati ndimalo abwino kuyamba. Makina osakira ali ndi mawonekedwe a "kusaka kotetezedwa" posefa zinthu zosayenera, ndipo palinso makina osakira apadera a ana. Mafoni am'manja alinso ndi njira zowongolera makolo komanso mapulogalamu othandizira makolo kuti ana azikhala otetezeka pa intaneti. Tsoka ilo, achiwembu ena ndi adani a pa intaneti amapeza njira zolambalala zosefera ndikuyesa kufufuza.

Zina zomwe zikuwoneka kuti zapangidwira ana zitha kukhala zobisika zachiwawa kapena zachiwerewere. Ikakayikira, chenjerani. Onerani mavidiyo ana asanaloledwe kuwawonera, ndipo samalani ndi masewera omwe ali ndi macheza opangidwa mkati. Limbikitsani ana anu kupewa kulankhula ndi anthu osawadziwa pa Intaneti, ndipo onetsetsani kuti akudziwa zoopsa za pa Intaneti. Palibe chifukwa chokayikira, ingotengani njira zodzitetezera, fufuzani momwe ana anu amagwiritsira ntchito intaneti ndikukambirana nawo za momwe angakhalire otetezeka pa intaneti.

​

Chitetezo cha intaneti Kwa Achinyamata

​

Ana akamakula, adzagwiritsa ntchito intaneti popanda kuyang'aniridwa mwachindunji. Timalimbikitsa makolo kuti apitirize kukambirana zachitetezo cha pa intaneti komanso chitetezo cha pa intaneti kuti atsimikizire kuti achinyamata akupanga zizolowezi zabwino za intaneti. Nawa maupangiri ofulumira otetezedwa pa intaneti kwa achinyamata:

• Chepetsani Technology Gwiritsani Ntchito pulogalamu ngati  Apple's Screen Time  kuyang'anira ndi kuletsa kugwiritsa ntchito foni, piritsi ndi kompyuta. Mapulogalamu ofanana alipo pamafoni a Android ndi zida zina.

• Sungani Zida Panja Pazipinda Zogona Ngati makompyuta, mafoni ndi mapiritsi amaloledwa m'malo omwe amapezeka m'nyumba, ndikosavuta kuyang'anira kagwiritsidwe ntchito. Mutha kukhazikitsa lamulo loti onse am'banjamo - kuphatikiza makolo - azilipiritsa zida zawo kukhitchini kapena pabalaza usiku wonse. Zingapindule nanunso! Kafukufuku wasonyeza kuti kuchepetsa kugwiritsa ntchito skrini musanagone kumawonjezera kugona.

• Lankhulani Zapaintaneti Achinyamata ayenera kukhala omasuka kupita kwa makolo awo kapena owalera ndi nkhawa zawo pazomwe amawona pa intaneti. Yesetsani kukhala omasuka ndi ana anu za kuopsa kwa intaneti, ndipo adziwitseni kuti mulipo kuti muwathandize ndi kuwateteza.

• Akonzekeretseni Tsogolo Ali aang’ono, ana amadalira makolo awo ndi owalera kuti awateteze ndi kuwalangiza, koma makolo ayeneranso kukonzekeretsa ana awo kukhala odziimira paokha. Lankhulani ndi ana zinthu monga kubanki yodalirika, chitetezo chachinsinsi ndi chitetezo cha deta.

Achinyamata ndi achikulire atha kukhala pachiwopsezo chamitundu ina yazachinyengo pa intaneti, monga  chinyengo chokhululuka ngongole ya ophunzira . Kuteteza ana pa intaneti kumayamba ndi kuphunzitsa malangizo oyambira otetezeka pa intaneti ali achichepere.